Vervalste Vondsten Dilemma.

Vermaning gelooft er niet meer in dat de beroeps-archeologen bereid zijn om zijn onschuld aan te tonen.

Vermaning raapte in 1965 de vuistbijlen op aan de oppervlakte van het keizand te Hoogersmilde, dat is de laag die direct op de keileem ligt. In datzelfde jaar begon beroepsarcheoloog Van der Waals, in oktober 1965 een archeologische opgraving in de onaangeroerde grondlagen van de vindplaats Hoogersmilde. Daaruit kwam een kwart van de totale vondsten, 26 werktuigen naar boven die in alle opzichten identiek waren aan de Vermanings vondsten. Van der Waals en Waterbolk waren aanvankelijk zeer positief over de ontdekkingen en publiceerden een uitgebreid verslag in Palaeohistoria 15 (1973). Stapert, kwam later met de argumenten waarom Van der Waals volgens Stapert voor de gek was gehouden door Tjerk Vermaning. Van der Waals kon niet anders dan in zijn positie overstag te gaan. De vuistbijlen zouden zijn vervalst en later in de bodem zijn gestopt. "Maar dan mag je toch aannemen dat een ervaren archeoloog als Van der Waals het verschil kon zien tussen geroerde en ongeroerde grond lagen?¨

▲ K.N.M.I. Neerslag 1965.

▲ Archeologische opgraving oude steentijd. Najaar 1965.

Voor dat verschil van geroerde en ongeroerde grond had prof. Waterbolk iets bedacht. Waterbolk beweerde dat Tjerk Vermaning stiekem de stenen in de grond stopte tijdens archeologische opgravingen toen het regende waardoor de stenen makkelijk in de grond zijn te drukken en het net is of ze in ongestoorde grond zitten. Dit werd echter niet ondersteund door een student archeologie die tijdens de opgravingen aangaf in zijn studieverslag, dat de grond extreem hard was en de temperatuur koud. Ook boer Vos had al laten weten dat de grond van de vindplaats Hoogersmilde toen keihard was zodat er geen spijker in de grond was te slaan. De vermeende diepte waarop Vermaning de stenen zou hebben begraven, was op 80 cm diepte. Echter, het argument van prof. Waterbolk, dat de stenen door regenbuien stevig in de grond konden worden gedrukt, klopt niet. Er werd door Ad Wouters benadrukt dat er helemaal geen regen viel tijdens de opgravingen in Hoogersmilde in 1965. Een analyse van een weerkaart van het KNMI bevestigde dit feit, aangezien de eerste stevige regenbui pas vijf dagen na voltooiing van de opgraving plaatsvond. Een weerkaart van het KNMI uit 27-9 t/m 16-10-1965 bevestigt dit. Als Tjerk Vermaning die stenen in de grond had gestopt zou dat zijn opgevallen. Het was praktisch onmogelijk dat Vermaning 's nachts de vuursteenwerktuigen in de grond zou hebben getrapt tijdens de opgraving, omdat de grond extreem hard was. In de bodem van Hoogersmilde lagen de stenen stevig ingebed door cyroturbatie.

▲ De onaangeroerde grondlagen van de vindplaats Hoogersmilde.

Het blijft een groot raadsel wat er zich achter de schermen van het B.A.I. van prof. Waterbolk heeft afgespeeld. Er zijn enkele geruchten naar buiten gekomen, dat de sfeer destijds onderling niet altijd even prettig was. In 1985 verscheen een bericht in de Telegraaf, over een beroepsarcheoloog die werkzaam was voor de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek. De onderzoeker van de R.O.B., A. Bruin laat weten dat Tjerk Vermaning slachtoffer was van een hetze die tegen hem gevoerd werd. De krantenkop luidde: "Stenen uit de collectie van Vermaning zijn absoluut echt". Over de rechtszaak tegen vermaning verteld hij: als ik daar stond om de zaak-Vermaning te verdedigen, bleef van die hele aanklacht geen spaan heel.

In november 1972 was Vermaning bij de aardappelmeelfabriek Oranje. Hij ontdekte bewerkte stukken vuursteen tussen de machinaal gerooide aardappelen uit Eemster. Tijdens het aardappel seizoen stond hij dagelijks bij een van de stenenvangers van de aardappelmeel fabriek. Hendik-Jan Boer, een medewerker van de Avebe aardappelmeelfabriek Oranje, tipte in de jaren '60 en '70 Vermaning regelmatig wanneer er mooie stenen tussen de nieuwe oogst zaten. Hij zou zelfs een prachtige vuistbijl aan Vermaning hebben overhandigd die hij had gevonden tussen de steenvanger. Deze vondsten leidden hem naar de vindplaats waar hij 160 stukken opraapt, waaronder vuistbijlen, schrapers, speerpunten, snavelboren, die hij op de akker ontdekte. Hij voelde zich de ontdekker van het grootste mammoetjagerskamp van Europa. Tjerk Vermaning houdt de vindplaats een akker nabij het kleine dorpje Lee geheim voor professionele archeologen. Hij noemt de vindplaats daarom Eemster. Op 25 februari 1975, doet Waterbolk een poging om achter de vindplaats te komen. Vermaning wil die vindplaats niet melden, omdat hij dan mogelijk ook deze groep artefacten weer kwijt zou raken. Zonder vindplaatsgegevens heeft het geen waarde. Tot in 1973 bezochten hij en zijn vrouw de vindplaats en het totaal aantal artefacten groeide aan tot 243 stuks. De wetenschappelijke waarde van deze vondsten is enorm, aangezien het een belangrijke ontdekkingen is van een Neanderthaler verblijf of zelfs een ouder menssoort de Heidelbergensis van rond de 250.000 jaar geleden. Na de ontdekking door Vermaning op de vindplaats Eemster, zijn er later nog zo’n tien vindplaatsen in Nederland geïdentificeerd die toegeschreven kunnen worden aan de Heidelbergmens. Een opvallende ontdekking door beroepsarcheologen vond plaats in de Belvédèregroeve bij Maastricht, waar werktuigen zijn aangetroffen die waarschijnlijk vervaardigd zijn door de Heidelbergmens. Deze artefacten dateren ook van rond de 250.000 jaar geleden. In 1965 en 1967 zijn de vondsten van Hijken en Hoogersmilde opgeëist door de wetenschappers en tot schatvondsten verklaard. Tjerk Vermaning wilde ook die vondsten voor zichzelf houden, maar hij was verplicht om zijn vuurstenen artefacten af te staan. Dat liet vermaning met de Eemster vondsten niet gebeuren en melde daarom de vindplaats locatie niet. Dat Vermaning zijn nieuwe vindplaats Eemster geheim hield en zijn vondsten op zijn schip bewaarde, wist niemand, totdat de archeoloog De Leeuw op zijn schip kwam. Vermaning kende deze man niet en zo zag De Leeuw zijn nieuwe vondsten liggen. Vermaning vroeg aan De Leeuw om zijn ontdekking geheim te houden. Maar via De Leeuw kwam Waterbolk erachter. Vermaning, met zijn eeuwige wens om een eigen museum te bezitten met zijn belangrijke vondsten, wilde zijn Eemster-vondsten in zijn eigen vitrine hebben. De Eemster-vondsten, die zelfs op 250.000-500.000 jaar oud werden geschat en daarmee de oudste werktuigen zijn, zouden als concentratie van een prehistorische vindplaats uniek zijn in Nederland en zijn museumschip daarmee uniek maken. Tot dan toe waren zijn vondsten Hoogersmilde en Hijken in het bezit gekomen van de beroepsarcheologen en in het museum van Assen terechtgekomen. Waterbolk, die 45.000 gulden had geboden voor de collectie Eemster, wil zich met Eemster niet laten passeren. Maar Vermaning geeft geen krimp. Waterbolk laat aan de Leeuwarder courant van 13-10-1972 weten dat Tjerk Vermaning de collectie liever in het buitenland verkoopt voor een beter prijs dan aan Waterbolk. Vermoedelijk had Waterbolk via een persbericht aan de Leeuwarder courant een poging gedaan om vermaning tot verkoop over te halen om zo achter de vindplaats te komen. Vermaning wilde zijn Eemster vondsten niet verkopen. Vermaning kreeg kritiek, omdat hij geen toestemming had gevraagd aan de boer die eigenaar was van de akker waar de vindplaats Eemster zich bevond. Deze beslissing was begrijpelijk, aangezien daarmee voorkomen werd dat Waterbolk alsnog de exacte locatie van de vindplaats te weten kon komen en de Eemster vondsten als schatvondsten kon opeisen. Na het incident met De Leeuw verloor Vermaning al zijn vertrouwen in de beroepsarcheologen. Vermaning sprak tijdens een interview met de Leeuwarder Courant van 25 oktober 1973 over zijn nieuwe Eemster-vondsten, en uitte zijn onvrede over de slechte verhoudingen met Nederlandse archeologen. In dat artikel maakte Vermaning duidelijk dat hij geen Nederlandse archeologen aan boord van zijn schip toelaat, maar wel archeologen uit Frankrijk en België. Stapert trekt toevallig omstreeks dezelfde tijd zijn conclusie dat de eerder aangekochte vuursteen werktuigen vals zijn, Waterbolk doet aangifte wegens oplichting en er volgt een rechtszaak. Waterbolk, die nooit de Eemster-vondsten had onderzocht, verklaarde na de rechtszaak ook de Eemster vondsten als vervalsingen.

Na de rechtszaak wordt Archeologisch Nederland geconfronteerd met een diepe tweespalt. De centrale vraag is of de stenen van de amateur-archeoloog echt zijn of niet. De affaire Tjerk Vermaning blijft maar voortduren. Dr. Bohmers van het Biologisch-Archeologisch Instituut van Groningen was destijds de deskundige. Vermaning verteld, "Maar hij heeft het blijkbaar niet aangedurfd", omdat er nog nooit eerder in Nederland dergelijke oude vondsten in die samenstelling waren gevonden. Bohmers beweerde dat de stenen pseudo-artefacten zijn. Maar Vermaning liet zich niet ontmoedigen. In 1963 vond hij een afslag uit het midden-paleolithicum, een stuk dat afgeslagen moest zijn bij het maken van een vuistbijl. Voor het eerst kreeg hij erkenning van Dr. Bohmers. Twee jaar later ontdekte Vermaning zijn eerste grote vondst, in januari 1965. Het was een verbazingwekkende ontdekking, omdat er destijds in Nederland nog niets bekend was over mammoetjagers kampen. Na 8 jaar eigen wetenschappelijk onderzoek, waarvan 3 jaar voorstudie en 5 jaar terreinverkenning, ontdekte Vermaning op slechts 400 meter afstand van de televisie mast van Hoogersmilde twee kleine pleisterplaatsen van mammoetjagers uit de tijd van de neanderthaler, die ongeveer 70.000 jaar oud zijn. In die tijd raakte Vermaning steeds meer in conflict met het Biologisch Archeologisch Instituut van Groningen. Als man zonder opleiding deed hij allerlei vondsten en hij wilde erkenning, het liefst in de vorm van een ere-doctoraat. Zelfs met zijn expertise en ervaring, voelt hij zich belemmerd door de diplomademocratie in Nederland, omdat hij geen academische opleiding in de archeologie heeft. Tjerk Vermaning had vernomen dat Alfred Rust, een Duitse amateurarcheoloog die bekendstond om zijn ontdekkingen uit de prehistorie, enkele belangrijke vondsten had gedaan, zoals de zogenaamde "veldjes" (kampementen) van Mesolithische jagers-verzamelaars. Alfred Rust kreeg alle ruimte om te publiceren in vaktijdschriften en ontving zelfs een eredoctoraat in Duitsland. Tjerk Vermaning verlangde hetzelfde voor zichzelf. De echte wetenschappelijke erkenning van een eredoctoraat wilde maar niet komen en Vermaning voelde zich steeds meer miskend, vooral door de toenmalig nieuwe directeur van het Groningse Biologisch Archeologisch Instituut, Professor Waterbolk. Prof. Waterbolk was aangenomen als de nieuwe directeur van het Biologisch Archeologisch Instituut in Groningen, waar hij Dr. Bohmers had vervangen. In Het Vrije Volk van 4 juli 1974 vertelde Vermaning over de conservator van het Assens Museum, die in een onbewaakt ogenblik had gezegd: “Jij weet te veel, en daar houden wij niet van.”

"Een opgraving op de vindplaats Eemster kan het bewijs leveren van mijn onschuld."

De vraag blijft of het bewijs van vals eigenlijk wel geleverd kan worden. Vermaning vertelde, het enige dat de wetenschappers hoeven te doen, is een opgraving starten op een geheime vindplaats bij het plaatsje Eemster. Eemster leent zich voor een opgraving en kan het bewijs leveren van mijn onschuld. Vermaning vertelt in een VPRO interview uit 1986: "Ik moet precies zeggen hoe dat allemaal zit. Twee jaar geleden heb ik die grote concentratie in Eemster gevonden. Er waren ongeveer 350 stukken. Die heb ik verkocht aan twee amateur-archeologen, de heer Pieter Dijkstra uit Veldhoven en Evert Musch uit Anloo, voor 7000 gulden. Ik heb afstand gedaan van die vindplaats omdat ik het niet meer kan volhouden vanwege mijn gezondheid. Ik heb verschillende hartaanvallen gehad en kan de spanning niet meer aan." Vermaning wil geen gedoe meer en heeft daarom de stukken verkocht. Hij zegt: "Je koopt geen stukken van 7000 gulden als je denkt dat ze vals zijn. Dus dat doe je niet. Die mensen wisten dat ze echt waren." De provincie Drenthe had 100.000 gulden beschikbaar gemaakt voor een opgraving in Eemster, waar Vermaning toen dol gelukkig mee was. De opgraving zou worden uitgevoerd door de Nederlandse Stichting Archeologie, maar Jan Evert Musch, de man die een deel van de collectie heeft gekocht, wilde de collectie niet afstaan aan de stichting. Musch vertrouwt de stichting niet, aangezien een van de grote mannen daar Professor Louwe Kooijmans van de Universiteit Leiden handjeklap doet met Prof. Waterbolk. Kooijmans is niet objectief zegt Musch. Louwe Kooijmans bood aan om als second opinion de opgraving te leiden. Waterbolk,  twijfelde echter aan de noodzaak van de opgraving en benadrukte dat er weinig bewijs te vinden zou zijn. Uiteindelijk werd door Louwe Kooijmans besloten dat eerst de stenen van Eemster 1 worden onderzocht, wat leidde tot verwarring en zelfs tegenwerking van de overige APAN amateurarcheologen. Dat had niets met de opgraving te maken. Ook Pieter Dijkstra laat in zijn brief uit 1985 weten, geen vertrouwen te hebben in het onderzoek. De APAN-leden vonden dat eerst de opgraving van Eemster 2 moet plaatsvinden, om tot een onafhankelijk en objectief oordeel te komen.

De opwinding en emoties die voorafgaand aan de opgraving van Eemster 2 waren ontstaan, hebben in 1985 geleid tot het onmogelijk maken van het hele proces om tot een opgraving te komen. Ad Wouters en ook Evert Musch was het niet eens met de beslissing van het APAN-bestuur om de opgraving uit te laten voeren door L. Kooijmans en de stenen af te staan. Ook zonder samenwerking met de R.O.B. zag Wouters er geen heil in en besloot om zijn banden met APAN op te schorten. Ook APAN-lid Musch had zijn medewerking opgeschort. Vermaning zette onbewust de opgraving teveel onder druk met de innige wens van rehabilitatie en een schadevergoeding, die hij met Eemster II aankondigde in een programma van de Katholieke Radio Omroep. Daarmee nam hij het risico dat de R.O.B. kan afhaken en al het werk dat Wouters ervoor had gedaan voor niets was geweest. Het R.O.B. steunde Vermaning wegens het archeologisch belang en niet voor een schadevergoeding. De opgraving stond onder druk door de provincie, die het geld voor de opgraving had doorgeschoven naar de Nederlandse Stichting Archeologie terwijl Ad Wouters bezig was om de opgraving door het R.O.B. te laten voorbereiden (zie de brief van Wouters aan Vermaning). Vermaning raakte vermoedelijk de grip kwijt over het geheel doordat er aan alle kanten aan werd getrokken en hij zich teveel liet meeslepen door emoties. De opgraving Eemster 2 werd een affaire op zich, waardoor een tweedeling ontstond binnen de APAN club. De voorzitter P. Hoekstra besloot om af te treden, en meer dan 30 leden gingen met hem mee en verlieten de APAN club, omdat zij zich niet gesteund voelden om de opgraving voort te laten zetten onder leiding van Professor Louwe Kooijmans.

Vermaning vermoede dat de officiële archeologen zich in allerlei bochten wringen om het definitieve bewijs van de echtheid van de artefacten te ontlopen. Vermaning vermoed, als er een opgraving plaatsvindt in Eemster, waar nog nooit is gegraven en waar exact dezelfde artefacten worden opgegraven met dezelfde kenmerken, krassen en slijtage, en mogelijk stukken die passen bij de stukken die Vermaning al heeft gevonden, dan zullen Waterbolk en Stappert in de problemen komen. Dan zullen ze hun blunders moeten toegeven. Maar dat is nog niet het ergste. Het hele Biologisch-Archeologisch Instituut van Groningen zal ten onder gaan. Vermaning beweert ook dat het gerechtelijk laboratorium in Rijswijk, met name Dr. Groeneveld en Dr. Witte, samenspande met Professor Waterbolk, Dr. Stappert en Professor Dr. Bozinski uit Keulen. Dit kunnen we bewijzen, zegt Vermaning. Ze deden dit al eerder om elkaar te beschermen. Waterbolk weigert om commentaar te geven op de uitspraken van Vermaning. Hij zegt al jarenlang geen commentaar meer te geven op Vermaning. Gedreven door zijn verlangen naar eerherstel was de Eemster opgraving, voor Vermaning het belangrijkste motief. Tjerk Vermaning probeerde als nog om de Leids Professor Kooijmans schriftelijk over te halen om een opgraving te doen op de geheime vindplaats in Eemster. Kooijmans was bereid en kwam in februari 1986 samen met Dr. Roebroeks langs om over de opgraving te praten. Afgesproken was dat in een vervolg gesprek Vermaning de vindplaats Eemster zou aanwijzen. Vermaning die zelf contact opnam met Professor Dr. Louwe Kooijmans, voelde zich na dat gesprek achteraf belazerd, omdat Kooijmans in een brief aan Vermaning schreef dat hij contact had gezocht met andere instituten waaronder het B.A.I van Waterbolk, en dat was volgens Vermaning niet de afspraak die hij had met Kooijmans. Vermaning stuurde hem een brief terug waarin hij verklaarde dat hij de vindplaats niet langer meer zou aanwijzen als zijn vijanden, die zijn gezin hadden verwoest, betrokken zouden zijn bij de opgraving in Eemster. Dat was niet de afspraak die hij had gemaakt met Kooijmans. Achter de rug om van Vermaning had Prof. Kooijmans contact gezocht met het B.A.I waar Prof. Waterbolk de leiding over had. Het provinciaal bestuur van Drenthe legde uiteindelijk een ultimatum op en de opgraving werd geannuleerd. De provincie Drenthe trok de 100.000 gulden voor de opgraving in. Prof. Waterbolk was opgelucht. 

Tjerk Vermaning ging op de vindplaats nauwkeurig te werk. Hij registreerde iedere vondst, nummerde ze in de gevonden volgorde en plaatste vlaggetjes om een overzichtelijke geheel te krijgen. Dit was om een registratie overzicht te maken van de locatie waar hij de artefacten oppakte.  Hieronder, “ Eemster 1.” Enkele vuursteen werktuigen die in 1972 gevonden door Tjerk Vermaning.  Getand werktuig, convexe schaaf en biface.

▲  Enkele van de 144 afslagen van “ Eemster 1”. De afslagen maken duidelijk dat er een midden-paleolithische productieplaats was.

EE.72-53

Spitsschaaf.

Ondergronds Perspectief Eemster 2.

De locatie van Eemster hield Tjerk Vermaning niet volledig geheim voor enkele van zijn APAN vrienden, de exacte locatie was dus bij hen bekend. Ruim na het overlijden van Vermaning was het de amateur-archeoloog Klaas Geertsma die met zijn spade op de Eemster-site een kleine discoïde opgroef op een diepte van 60/70 cm in het leem- en ijzerhoudende keizand. Afb, a. Klaas Geertsma beheert momenteel het APAN-deel van de artefacten die APAN-lid Pieter Dijkstra had gekocht van Tjerk Vermaning. Dit is nagenoeg de helft van de totale collectie, de andere helft werd aangekocht door Jan Evert Musch uit Anloo. Daaruit zijn later enkele artefacten van Eemster in het bezit gekomen van de amateur-archeoloog Ewold Horn uit Rolde. Deze artefacten waren door het diepploegen vanuit een diepte van 60 tot 70 cm uit de voormalig oude permafrostlaag gevonden, waar cryoturbate, verkneding had geleid tot slijtage van de stenen. APAN-lid Jan Glimmerveen, meldde de latere vondsten van Geertsma, na het overlijden van Tjerk Vermaning, aan de autoriteiten om het bewijs te leveren dat Vermaning's vondsten niet uit vervalste stukken bestonden. Hij toonde het door Geertsma gevonden groepje, inmiddels bestaande uit zeven artefacten, aan prof dr. Wil Roebroeks van de universiteit van leiden. Roebroeks adviseerde hem om er een officiële vondst-melding van te gaan maken en die te richten aan de provinciaal archeoloog van Drenthe, drs Wijnand van der Sanden. Vervolgens werd het onderzoek naar de authenticiteit van de Eemster vondsten uitgevoerd door het team-Roebroeks. Dit onderzoek werd echter door de APAN als onwetenschappelijk beschouwd. W. Roebroeks en zijn team hebben hun collectie vuursteenmonsters aan de oppervlakte, afkomstig uit de bouwvoor verzameld, deze gewone stenen, geen artefacten, dienden als basis voor vergelijking met de werktuig-artefacten van Tjerk Vermaning. Pal op de Eemster site werd vervolgens door het team Roebroeks geen spade in de grond gestoken wel elders op de locatie. Zonder een spade in de grond te zetten op de Geertsma locatie, is het niet mogelijk om duidelijk te bepalen tot welke horizonten de invloed van de ruilverkaveling heeft gereikt waar die vondsten zich bevonden. Een ruilverkaveling gaat in principe zo diep als nodig is en het is daarom lastig om een specifieke diepte te noemen. Uit een eerder onderzoek van Ad Wouters, hij stak een profielwand af in de slootwal pal grenzend aan de vindplaats bleek dat de bodem tekenen vertoonde van cryoturbatie, waardoor de bodem verplooid was geraakt, in de oude permafrost laag was dit duidelijk zichtbaar. Zie afbeelding, b. Door niet op de exacte locatie waar Geertsma zijn vondsten had opgegraven, kan er geen bewijs van een concentratie worden aangetoond. Hoewel het team Roebroeks wel heeft gegraven en dit zelfs enkele vondsten heeft opgeleverd, was dit niet significat genoeg voor een goed archeologisch onderzoek. De amateur archeologen van APAN die zelf naar de locatie kwamen en zelfs mee hielpen, al waren ze niet uitgenodigd voor de opgraving, waren sceptisch over hoe het team Roebroeks te werk ging, omdat ze tekortkomingen zagen in de opgravingsmethode die werd toegepast. Hun twijfels en kritiek richtten zich op de methodologie en de nauwkeurigheid van het werk dat werd uitgevoerd tijdens de opgraving. Team Roebroeks argumenteerde dat de boer het niet op prijs zou stellen als ze elders op de akker zouden graven.

Het team-Roebroeks heeft heel veel kansen laten liggen. Het archeologisch onderzoek is niet voldoende zorgvuldig uitgevoerd. Het was dan ook een onaangename verrassing voor Klaas Geertsma toen de provinciaal archeoloog van Drenthe, Wijnand van der Sanden, hem telefonisch meedeelde dat het team-Roebroeks na onderzoek had geconcludeerd dat de Eemster artefacten vervalst waren. Gezien de voorgeschiedenis waarin beroeps-archeoloog Roebroeks de Eemster vondsten eerder als authentiek had verklaard en dit de basis was geweest voor de vondst-melding van Jan Glimmerveen. De bekende argumenten om de Vermaning artefacten als vals te bestempelen werden opnieuw ingezet. De artefacten zouden sterk afwijken van wat bekend is uit het Europese Midden-Paleolithicum. Deze afwijkingen zouden echter niet wijzen op authenticiteit.  Opnieuw werd de archeologische context, de afwijkende vuursteen en de afgeronde ribben, gebruikt als argumenten om de vondst-locatie Eemster te verklaren als een frauduleuze archeologische vindplaats.

Het Eemster Onderzoek: Een Verdwenen Studie.

In 1986 voerden petroloog dr. Henk Kars van de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek (R.O.B) en chemisch geoloog dr. Ben Jansen, samen met enkele leden van de amateur archeologie Nederland (APAN), een onderzoek project uit op de locatie Eemster2. Dit onderzoek richtte zich op patina's en andere verschijnselen op artefacten. Er was een rapport aangekondigd dat in 1990 gepubliceerd zou worden, maar dit rapport kwam nooit uit. De redenen voor het plotselinge verdwijnen van de Eemster-studie en het gebrek aan resultaten van het onderzoek blijft een raadsel voor de APAN amateur-archeologen. Afspraken die gemaakt waren tussen dr. Kars en verschillende APAN-leden werden niet nagekomen. Hoewel het onderzoek aanvankelijk in een privé-sfeer werd uitgevoerd, werd het later vermeld als onderdeel van de R.O.B-werkzaamheden. Na 1990 zijn er echter geen verdere vermeldingen van dit onderzoek te vinden in de jaarverslagen van de R.O.B. in Amersfoort. Na een lange periode van wachten op de beloofde publicatie, die volgens afspraak zou verschijnen, kwamen er geen publicatie over de resultaten over de Eemster-site.

a.

 ▲  In 1993 ontdekte Klaas Geertsma een discoïde vuistbijltje tijdens zijn opgraving.

b.

▲  Bodemprofiel, horizont matrix Eemster, vondst-voerende laag, tijdens de koudste fase van het weichsel- pleniglaciaal, 30.000 – 20.000 BP, cryoturbaat verplooid.

▲ Profiel 1986: “Eemster, vanaf Lee, aan de weg, Schietveld ”. Prof. dr. Ben Jansen van de vakgroep “Chemische Geologie¨ Utrecht wijst de cyroturbate verplooiingen aan. De verkleuringen op een afslag gevonden op de vindplaats Eemster had de zelfde aankoekingen die identiek zijn van de kleur als in de cyroturbate matrix.

▲ Foto met, petroloog dr. Henk Kars van de Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek (R.O.B.) en dr. Ben Jansen, chemisch geoloog, onderweg naar de locatie Eemster (Lheebroek) in het bijzijn van enkele leden van APAN, waaronder Klaas Geertsma en Ewold Horn. Waarom het rapport naar aanleiding van het onderzoek niet is gepresenteerd in 1990, blijft een raadsel voor de APAN-leden die de beide onderzoekers hadden uitgenodigd.

Na het verwerpen van de vindplaats Eemster door het Roebroeks-team, gaf Klaas Geertsma niet op. Hij zette door en slaagde er uiteindelijk in om een second opinion te krijgen voor de beoordeling van de vondsten. In 2005 werd  Harry Huisman, natuursteen deskundige  van het Natuurmuseum in Groningen, ingeschakeld om de Eemster-vondsten te evalueren. Huisman concludeerde dat de vondsten zo echt waren als maar kon. "Ik zou ze in ieder geval direct als authentiek hebben verklaard", aldus Huisman. Klaas Geertsma, amateur-archeoloog en  als bestuursafgevaardigde van de  vereniging Praktijk Archeologie APAN, besloot de affaire rondom Tjerk Vermaning opnieuw onder de aandacht te brengen. Hij had de hoop om de onschuld van Vermaning te bewijzen. Na het verschijnen van een krantenartikel hierover, bleef het echter opvallend stil aan de andere kant en slaagde Geertsma er niet in om de vindplaats Eemster verder onder de aandacht te brengen. Weer een gemiste kans om de waarheid aan het licht te brengen. Hoewel zeldzamer, komt zuidelijk vuursteen ook voor in noord-Nederland, en in zijn pleidooi erkent Huismans dat zonder te ontkennen. Volgens Marcel Niekus, archeoloog en mede-auteur van het boek 'Valsheid in gesteente' waarin de vondsten van Vermaning als vervalsingen worden beschreven, ontbreekt het aan bewijs voor het voorkomen van zuidelijk vuursteen in Noord-Nederland, waarmee hij de claims van Geertsma en Huisman betwist. Hierdoor ontvangen de Eemster artefacten na die tijd geen verdere aandacht meer. De affaire Tjerk Vermaning wordt opnieuw verdoezeld.

EE.72-18

▲ Een van de artefacten uit de collectie “Eemster 1” gevonden door Tjerk Vermaning.  Bifaciaal 'Keilmesser' of 'wedgeknife'.