De Hoofdrolspelers in de affaire Vermaning.
Waterbolk.
Stapert.
Bohmers.
ohan Christiaan (Assien) Bohmers (16 januari 1912 - 1 mei 1988) was een Nederlandse geoloog en archeoloog met als specialisatie Oude Steentijd. Bohmers was van 1945 tot 1965 als archeoloog verbonden aan het Biologisch-Archeologisch Instituut (BAI) van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij was in de jaren '50 en '60 bekend door zijn onderzoek naar de oude- en middensteentijd in Nederland. In 1961 schonk Bohmers 14 artefacten uit de Steentijd aan het Fries Museum. Illegaal wapenbezit leidde tot een schorsing en ‘eervol ontslag op eigen verzoek’ in 1965. Hij heeft zijn standpunt dat de artefacten van Vermaning authentiek zijn, na de beschuldigingen niet gewijzigd.
Bohmers werd in 1963 gepasseerd als opvolger van professor Van Giffen bij het BAI, de universiteit gaf de voorkeur aan Waterbolk. Daarin speelde het ‘oorlogsverleden’ van Bohmers een belangrijke rol. Na de opvolgingskwestie verzocht Waterbolk om schorsing van Bohmers. Bohmers was in de jaren '30 en '40 lid van de Duitse onderzoeksgroep Das Ahnenerbe, een organisatie die werd opgericht in samenwerking met Heinrich Himmler. Deze groep met een aanzienlijke ledenbasis kreeg veel invloed op het archeologisch onderzoek. Das Ahnenerbe verzette zich aanvankelijk tegen de opvatting van Himmler dat Germanen in essentie Vikingen waren met een inherent verlangen naar meer 'Lebensraum'. Nadat voorzitter Hermann Wirth in 1937 gedwongen werd tot aftreden, werd de organisatie ondergebracht bij de SS. In de daaropvolgende maanden werd de toegang tot de vereniging beperkt tot personen met een afgeronde universitaire opleiding. Voordat de tweede wereldoorlog uitbrak, waren er al meer dan 30 hoogleraren lid, en de groep telde meer dan 50 gespecialiseerde afdelingen en 15 onderzoekscommissies, ondersteund door een efficiënt werkend administratief apparaat. Bohmers was daarnaast enerzijds lid van de NSB, maar anderzijds ook betrokken bij de Hielscher-groep. Leden en sympathisanten van de Hielscher-groep onderhielden verbindingen met Graf von Stauffenberg, die een mislukte aanslag op Hitler pleegde. De Hielscher-groep wordt erkend als een authentieke verzetsgroep in Duitsland en ontving in 1958 ook erkenning van de Raad van Rechtsherstel. Na de oorlog werd Bohmers negen maanden vastgehouden en na uitvoerig verhoor door Canadese autoriteiten uiteindelijk vrijgesproken. Direct daarna werd hij aangesteld als wetenschappelijk hoofdmedewerker door professor Van Giffen in Groningen. Bohmers kreeg in die periode te maken met de gevolgen van hardnekkige vooroordelen. Zijn pogingen om elders de functie van hoogleraar te verkrijgen, werden ondanks positieve wetenschappelijke aanbevelingen geblokkeerd.
Van der Waals.
Johannes Diderik van der Waals (1 januari 1925 – 19 mei 2022) studeerde biologie en prehistorie aan de Universiteit van Amsterdam. Promoveerde in 1964 in Groningen op 'Prehistoric disc wheels in the Netherlands' (Palaeohistoria 10). Was van 1959-1986 verbonden aan het BAI en was tot 1986 conservator archeologie van het Drents Museum. In 1969 werd hij buitengewoon hoogleraar in de Culturele Praehistorie aan de Rijksuniversiteit te Utrecht en lector (in 1980 hoogleraar) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Vermaning had regelmatig contact met hem. Na de beschuldigingen van vervalsingen koos Van der Waals de zijde van Waterbolk en Stapert.
Bosinski.
Gerhard Bosinski (1 juni 1937) studeerde prehistorie, vroege geschiedenis, etnologie en antropologie aan de universiteiten van Berlijn, Mainz en Keulen. In 1963 studeerde Bosinski in Keulen af met de scriptie The Middle Palaeolithic Finds in Western Central Europe. In 1963 werd hij wetenschappelijk assistent aan het Instituut voor Prehistorie en Vroege Geschiedenis van de Universiteit van Keulen, waar hij in 1972 promoveerde met het proefschrift Studies on Stoneworking in the Middle Paleolithic (Studies over steenbewerking in het Midden-Paleolithicum). In 1980 werd hij in Keulen benoemd tot hoogleraar . Hij doceerde als gasthoogleraar aan de universiteiten van Berlijn, Bordeaux , Göttingen en Saarbrücken. In 2003 werd hij emeritus hoogleraar . Professor Bosinski was de getuige-deskundige voor Waterbolk en Stapert. Achteraf zijn er veel vraagtekens gezet bij zijn verklaringen voor de rechtbank over de vondsten van Vermaning.
Wil Roebroeks.
Johannus Wilhelmus Maria (Wil) Roebroeks (5 mei 1955) was hoogleraar Archeologie van de Oude Steentijd aan de Universiteit Leiden. Hij is met name geïnteresseerd in Neanderthalers. Roebroeks studeerde in 1979 af in sociale en economische geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Na een kopstudie archeologie en onderzoek in de groeve Belvédère bij Maastricht promoveerde hij tien jaar later in Leiden met een onderzoek naar de Oude Steentijd in Nederland. Roebroeks was van 2000 tot 2005 wetenschappelijk directeur van "onderzoeksschool" Archon. Roebroeks was betrokken bij de opgraving Eemster. Na afloop concludeerde Roebroeks dat de Eemster artefacten vervalst waren. Amateurarcheologen vonden zijn onderzoek niet betrouwbaar genoeg om die conclusies te trekken. Roebroeks deed verder onderzoek in Engeland, Frankrijk, Rusland en Duitsland. Hij onderzocht onder meer het gebruik van vuur door Neanderthalers en deed daarvoor bodemonderzoek in het Duitse Neumark. Roebroeks was in 2011 één van de oprichters en vice-president van de European Society for the Study of Human Evolution (ESHE). Roebroeks ging in 2023 met emeritaat.
Louwe Kooijmans.
Leendert Pieter Louwe Kooijmans (15 augustus 1949) is archeoloog en emeritus hoogleraar prehistorie aan de Universiteit Leiden. Louwe Kooijmans studeerde aanvankelijk fysische geografie in Utrecht. In 1965 studeerde hij af in de fysische geografie en begon een promotieonderzoek naar de archeologische waarden van rivierafzettingen en rivierduinen. In 1982 werd Louwe Kooijmans benoemd tot hoogleraar prehistorische archeologie aan de Universiteit van Leiden. In 2008 ging Louwe Kooijmans met pensioen. Vermaning voelde zich belazerd door Kooijmans, waardoor de opgraving Eemster 2 niet plaatsvond.
François Bordes.
François Bordes (30 december 1919 - 30 april 1981) was een Franse wetenschapper, geoloog, archeoloog en sciencefictionschrijver. Hij was hoogleraar prehistorie en quartaire geologie aan de wetenschappelijke faculteit van Bordeaux. Onder het pseudoniem Carsac publiceerde hij ook veel sciencefictionromans. Hij vernieuwde het onderzoek naar artefacten uit prehistorische lithische industrieën door statistische studies in de typologie te introduceren. Bovendien vergrootte hij de kennis van de fabricage van artefacten door experimentele vuursteenklopping. Archeologen over de hele wereld erkenden zijn vermogen om oude stenen werktuigen te repliceren; zijn techniek werd getoond met een foto-essay in het deel "Early Man" van de Life Nature Library. Bordes dupliceerde zo'n 63 soorten werktuigen, waaronder de speer, punten, messen, bijlen, schrapers, carvers en boorgereedschap. Bordes maakte meer dan 100.000 stenen gereedschappen. Om deze gereedschappen te maken, gebruikte Bordes alleen vuursteen, dierlijk bot en hout zoals de Neanderthaler dat had gedaan, om ze authentieker te laten lijken. Veel van zijn gereedschappen leken zo origineel dat hij moest labelen welke gereedschappen de echte waren en welke de duplicaten. Bordes concludeerde dat er vier Neanderthaler-culturen waren vanwege de verschillen in stenen werktuigen. Hij deelde ze in vier groepen, Denticulate, Typisch, Mousterien van de Acheulean-traditie en Charentiaan met de subgroepen Ferrassie en Quina vernoemd naar de vindplaats nabij het gehucht, La Quina. Geleerden discussiëren over deze theorie. Bordes noemde de stilistisch, functioneel en chronologisch opmerkelijke verschillen en wees op die verschillen in gebruikte grondstoffen en stadia van de reductiereeks. Hij was getuige deskundige in de zaak Vermaning en verklaarde de vondsten van Hoogersmilde vals. Achteraf was Prof. Bordes niet blij met de manier waarop hij in de affaire is meegesleurd. Bij een bezoek aan Ad Wouters na de rechtszaak verklaarde hij de vondsten van Vermaning alsnog als authentiek, maar hij wilde dat daar geen ruchtbaarheid aan werd gegeven.
Ad Wouters.
Adrianus Maria (Ad) Wouters (16 januari 1917 - 17 juni 2001) was een bekende amateurarcheoloog en onderwijzer. Hij werd opgeroepen door de advocaat van Tjerk Vermaning als belangrijkste getuige-deskundige in de rechtszaak tegen de Drentse amateurarcheoloog. Wouters leverde het bewijs dat de vondsten niet waren vervalst door een proefneming tijdens de rechtszaak. Waterbolk zei in 2002 dat Wouters mastermind was van een complot dat achter de vermeende vondst- en vindplaatsvervalsing zat. Wouters zocht en ontdekte verschillende vindplaatsen van vuurstenen werktuigen in Limburg. Hij kwam hierdoor in contact met de archeologen A. Bohmers en L. Pradel. In 1954 werd Wouters overgeplaatst naar Eikendonk in Eindhoven, van waaruit hij Bohmers assisteerde met opgravingen en meer vuurstenen werktuigen verzamelde in Brabant.
Klaas Geertsma.
Klaas Geertsma (Ureterp 1949) is kunstenaar-praktijkarcheoloog en huidig secretaris van de vereniging Aktieve Praktijk Archeologie Nederland (APAN). Via moederszijde is hij kleinzoon van Hein van der Vliet, de ontdekker van de legendarische vuistbijl van Wijnjeterp, de eerste in Nederland gevonden vuistbijl. Geertsma ontwikkelde daardoor al op jonge leeftijd een passie voor steentijdarcheologie. Klaas Geertsma wordt vaak genoemd als een prominente verdediger van Tjerk Vermaning. Zijn betrokkenheid en overtuiging komt voort uit zijn kennis van archeologie en de ontwikkelingen binnen de Affaire Vermaning. Geertsma's voortdurende inzet en ondersteuning van Vermaning hebben ertoe bijgedragen dat diens werk wordt erkend en besproken in de archeologische gemeenschap. Dankzij kunstenaar-praktijkarcheoloog Jan-Evert Musch raakte Geertsma bekend met APAN, waarvan Musch de secretaris was. Geerstma deed op de vindplaats Eemster van Vermaning nieuwe vondsten van steentijdartefacten, die in 1987 tot een opgraving naar Eemster 2 leiden door professor Roebroeks. Zijn broer Henk Geertsma vond in 1986 bij een zandafgraving in het Friese Schuilenburg een concentratie prehistorische artefacten. Na een wetenschappelijke opgraving werden die stenen omschreven als incerto-facto’s, stenen waarvan niet duidelijk is hoe de afslagen zijn ontstaan en of het wel artefacten zijn.
Door APAN leerde Geertsma veel gepassioneerde archeologen en historici kennen en maakte hij ook kennis met Tjerk Vermaning en Ad Wouters. Geleidelijk aan verving hij zijn zoektochten naar steentijdartefacten door een speurtocht naar de ontrafeling van de waarheid achter deze controversiële zaak. Zo ontdekte hij de publiek uitgevochten controverse tussen de Nederlandse professor Waterbolk en de Franse professor Bordes tijdens de UNESCO-conferentie over archeologie in Parijs in 1972. De oorsprong van de Affaire Vermaning is terug te voeren op die controverse. Geertsma zette zich onvermoeibaar in om zowel de complottheorieën als de technische analyses op grond waarvan Vermaning beschuldigd word tot op de dag van vandaag te weerleggen. Geertsma bekritiseerde in 2022 de schrijvers van “Valsheid in Gesteente” en met name archeoloog drs. Frans de Vries, die ijzerinfiltratie in een artefact van Hoogersmilde foutief determineerde als Liesegangring. Geertsma vult zijn artikelen in APAN/Extern meestal aan met eigen illustraties waarin de spot gedreven wordt met de beschuldigingen tegen Vermaning.
Harry Huisman.
Harry Huisman is een gerenommeerde petroloog en geoloog. Hij is conservator geologie in het Hunebedcentrum in Borger en hij was conservator van het Natuurmuseum Groningen. Met zijn ervaring, onderzoek en deskundigheid op het gebied van gesteente en bodem is hij een van de meest ervaren kenners van natuursteen, geologie en de vorming en geschiedenis van het landschap in Noord Nederland in Noord Nederland. Harry Huisman heeft zich gedurende zijn carrière toegewijd aan het bestuderen van de aardkorst en de gesteenten die deze vormen. Hij heeft veel expertise met gesteentevorming, mineralogie en sedimentologie. Huisman heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de herkomst, geologie en het gebruik van natuursteen in de regio. Hij heeft meegewerkt aan tentoonstellingen, lezingen en publicaties, waarin hij zijn kennis deelt met een breed publiek. Harry Huisman werkte samen met andere instellingen en onderzoeksteams. Hij heeft bijgedragen aan geologische studies, veldonderzoek en het documenteren van gesteentemonumenten in Noord Nederland. Hij is er niet van overtuigd dat de Vermaning vondsten vervalsingen zijn en verwerpt het argument dat zuidelijke vuursteen niet zou voorkomen in Noord-Nederland.
< Home.